Διπλωματία Vs Δημαγωγία

Ελσίνκι: ορόσημο με προοπτική

(Επειδή ενδεχομένως είναι διδακτικό να ξέρουμε από πού περάσαμε πριν οδηγηθούμε στην οριστική διχοτόμηση της χώρας μας, επαναδημοσιεύεται μετά από εφτάμιση χρόνια αυτό το άρθρο)

Όσοι βιώναμε το αμφίρροπο του αγώνα Διπλωματία Vs Δημαγωγία που εκτυλίχτηκε τον παρελθόντα Δεκέμβρη σε Ελλάδα και Κύπρο, με καταφανή ανακούφιση παρακολουθήσαμε όχι μόνο το αποτέλεσμα που κατακυρώθηκε με την απόφαση του Ελσίνκι, αλλά και, περισσότερο θαρρώ, τη χιονοστιβάδα των διαφοροποιήσεων που ακολούθησαν και ακολουθούν. Όχι πως έληξε η αντιπαράθεση των δυο διαχρονικών αντιπάλων που αδιάκοπα συγκρούονται στο γήπεδο κάθε δημοκρατίας, αλλά, επιτέλους ηττήθηκε το παρ' ημίν (τοις Έλλησι) για δεκαετίες μόνιμο φαβορί, και τα πράγματα δείχνουν πως η Διπλωματία έχει τώρα το πάνω χέρι. Και όχι μόνο αυτό, αλλά διαφαίνεται μια σοβαρή τάση αντιστροφής των πραγμάτων, έτσι που τελικά μπορεί να καταστεί αχρείαστη και αυτή η ίδια η αντιπαλότητα. Φανταστείτε, δηλαδή Ολυμπιακό και Παναθηναϊκό να μην είναι αιώνιοι αντίπαλοι, αλλά να αλληλοδανείζονται παίκτες και προπονητές.
Πολύ παραβολικά τα γράφω και πρέπει να γίνω σαφέστερος!
Το πολιτικό κόστος είναι (δυστυχώς) το βασικό κριτήριο που συνήθως επιστρατεύεται προκειμένου να ληφθούν από την πολιτική ηγεσία αποφάσεις για όλα τα σημαντικά ζητήματα, και για την κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής. Τι φέρνει περισσότερες, ή τι αφαιρεί ολιγότερες ψήφους: τούτο είναι το κριτήριο· τα λοιπά έρχονται δεύτερα, αν έρχονται. Κοντολογίς η εξωτερική πολιτική διαμορφώνεται ως επί το πλείστον για εσωτερική κατανάλωση. Με τα φυσικά ολέθρια συνεπακόλουθα. Αυτή είναι η κύρια "ανηθικότητα" της πολιτικής δράσης που, άλλωστε, καλείται -και φιλοδοξεί- να εξουδετερώσει ο πολιτικός εκσυγχρονισμός.
Οι αποφάσεις για τα καίρια και τα ουσιώδη του δημόσιου βίου οφείλουν να λαμβάνονται στην απουσία του παράγοντα του πολιτικού κόστους γι' αυτόν που τις παίρνει, και με μοναδικό γνώμονα το δημόσιο συμφέρον, ακόμα κι αν αυτό υπάρχει ενδεχόμενο να μην το αντιληφθεί έγκαιρα η κοινωνία των πολιτών και να αποσύρει προς στιγμή την εμπιστοσύνη της στον ηγέτη που μπαίνει μπροστά από τα γεγονότα. Πραγματικά σωτήριοι για το λαό αναδείχτηκαν οι ηγέτες που κώφευσαν στις σειρήνες των ψήφων και ορθοτόμησαν την πορεία τους προς στόχους κεφαλαιώδεις, παραβλέποντας την πιθανότητα ή και την περίπτωση να καθυστερήσει υπερβολικά η κατανόηση των ενεργειών τους από το λαό. Και ευτυχείς εκείνοι που δεν πλήρωσαν με λαϊκή κατακραυγή τις ορθές αποφάσεις τους, επειδή δόθηκε ο χρόνος να κατανοηθούν οι μακροπρόθεσμες θετικές συνέπειές τους.
Οι κυβερνήσεις, τα κόμματα μετρούν τι θέλει ο λαός και φροντίζουν να μην κακοφανίσουν τις αρέσκειές του. Και τι το κακό; Το κακό βρίσκεται στον τρόπο που κατασκευάζεται αυτό που "θέλει ο λαός". Γιατί πρόκειται πράγματι για φαύλο κύκλο. Φορτίζονται οι πολίτες από τα πολιτικά και άλλα ηγετικά κέντρα με όλων των λογιών τους παθολογικούς -ισμούς, και ακολούθως δεσμεύουν τις δειλές ηγεσίες να ακολουθήσουν δρόμους συχνά αδιέξοδους. Το συνολάκι Σκόπια - Σαμαράς σήμερα προκαλεί στους νουνεχείς φρίκη. Μια μικρή χώρα που θα γινόταν "δορυφόρος" μιας ισχυρής Ελλάδας αναδείχτηκε σε δυναμικό αντίπαλο καθώς οι -ισμοί γεννούσαν συλλαλητήρια και τα συλλαλητήρια Σαμαράδες· όταν το πήραν είδηση, η πρώην γιουγκοσλαυική περιοχή βρισκόταν στην αγκαλιά των αντιπάλων. Ίσως αυτή η φρίκη καθίσταται σήμερα λυτρωτική.
Ας μεταβούμε, όμως, στο Ελσίνκι· δηλονότι στα τρέχοντα. Παρά τους μαξιμαλιστικούς κρωγμούς των κοντόφθαλμων και τους εξωπραγματικούς φόβους των σταθερά επιφυλακτικών, Σημίτης και Παπανδρέου ανέλαβαν να πληρώσουν το λογαριασμό μιας τολμηρής εξωτερικής πολιτικής που βλέπει μακριά. Τοποθετώντας το ακανθώδες πακέτο των ελληνοτουρκικών διαφορών στο τραπέζι της Ευρωπαϊκής Ένωσης διακινδύνευσαν να παρεξηγηθεί σε Ελλάδα και Κύπρο η ενέργειά τους, παρά τα σημαντικά πλεονεκτήματα που δικαιολογημένα ανέμεναν να αποκομίσει το εθνικό συμφέρον. Αν υπολόγιζαν το πολιτικό κόστος θα προέκριναν τη συνέχιση της γνωστής ...εθνικής στρατηγικής(!): δεν πολεμούμε, δε συζητούμε, μόνο γκρινιάζουμε που δεν αναγνωρίζουν οι ισχυροί της Γης το δίκιο μας.
Όλοι θυμούνται το πάθημα του μακαρίτη Ανδρέα Παπανδρέου. Με την πρώτη δυσκολία, η (αμφίβολη;) ελπίδα που γεννήθηκε στο Νταβός μετονομάστηκε mea culpa. Ήταν βαρύ το τίμημα, μεγάλο το πολιτικό κόστος για το ρήτορα του "βυθίσατε το Σισμίκ", ανακρούσθηκε πρύμνη για σμίκρυνση των επικρεμάμενων απωλειών. Εκείνο το παράδειγμα δικαιολογημένα προέβαλλε αποτρεπτικό. Όμως τόλμησαν. Και, ώ του θαύματος, διαπιστώνουν πως ο λογαριασμός δεν είναι χρεωστικός, αλλά καθημερινά διαμορφώνεται πιστωτικός. Ο λαός, στην Ελλάδα ήδη χθές, στην Κύπρο αύριο, μπορεί να "θέλει" εθνικισμούς και σωβινισμούς και άλλους -ισμούς, αλλά, ιδίως όταν ενημερωθεί σφαιρικά και ολόπλευρα, συναισθάνεται πώς εξυπηρετείται το πραγματικό εθνικό συμφέρον.
Δεν είναι πρόθεση αυτού του κειμένου να καταγράψει τα κέρδη από την απόφαση του Ελσίνκι. Μόνο θέλει να τονίσει πως δεν αξίζει να αναζητούνται σε ό,τι βρίσκεται μόνο μπροστά στη μύτη μας, όπως η εξασφάλιση της ενταξιακής πορείας της Κύπρου ή η μελλοντική προσφυγή στη Χάγη. Αξίζει να αφαιρέσουμε τις παρωπίδες, αλλά και να πάρουμε τα κιάλια. Το μακροπρόθεσμο συμφέρον της Ελλάδας και της Κύπρου δε βρίσκεται στη μόνιμη αντιπαλότητα με το γείτονα, και τον αποκλεισμό του, αλλά στη συνεργασία και την από κοινού εκμετάλλευση των ευκαιριών που παρέχει το κοινό ευρωπαϊκό σπίτι. Αρκεί τον πρώτο καιρό, όπου οι οικτρές μνήμες και οι κακές συνήθειες είναι παρούσες, να εξασφαλίζεται η σύμπραξη ενός κοινού φίλου με αρχές θεσμικές και μηχανισμούς επιβολής που μπορούν να εμπνεύσουν σε όλους εμπιστοσύνη. Για το ρόλο αυτό προσφέρεται η Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό είναι το πλεονέκτημα.
Όμως, μπαίνω στον πειρασμό να καταγράψω ένα, νομίζω, εξαιρετικά σοβαρό άμεσο θετικό αποτέλεσμα της απόφασης του Ελσίνκι που δεν του δόθηκε τότε η προβολή που του αξίζει και που σήμερα φαίνεται τόσο αυτονόητο που όλοι το παραβλέπουν. Αποσοβήθηκε η πιθανότητα να ξεσπάσει ξαφνικά και αναπάντεχα ένα "θερμό επεισόδιο", μια σύντομη σε διάρκεια, μεγάλη, όμως, σε καταστροφικές συνέπειες ένοπλη σύγκρουση ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, φυσικά με την εμπλοκή και της Κύπρου, προκειμένου, όπως πολλοί το σκέφτηκαν μέχρι και το προγραμμάτιζαν, να υποχρεωθούν οι δυο χώρες να μπουν στο δρόμο της επίλυσης των ενοχλητικών για πολλούς διαφορών τους. Ένα τέτοιο επεισόδιο δεν υπάρχει λόγος να διατηρείται πια σήμερα στη φαρέτρα οποιουδήποτε αυτόκλητου συμμαχικού μεσολαβητή που του ανατίθεται η προσφορά ...καλών υπηρεσιών. Ελλάδα και Τουρκία δε χρειάζονται πια τον πόλεμο για να οδηγηθούν στην ειρήνη, βρίσκονται ήδη στο δρόμο και με μικρά υπομονετικά βήματα μπορούν να φτάσουν σε τέρμα αμοιβαία επιθυμητό, αφού επιτέλους έγινε αποδεκτό πως δε χρειάζεται να ηττηθεί η μια για να νικήσει η άλλη. Η διπλωματία, χωρίς την εχθρότητα, τις τρικλοποδιές και τις ακυρώσεις της δημαγωγίας έχει τη δύναμη να είναι αποτελεσματική. Η επικράτησή της το Δεκέμβρη, που επιβεβαιώνεται και διευρύνεται καθημερινά, και η πανηγυρική επικύρωσή της από τον ελληνικό λαό στις πρόσφατες εκλογές δικαιολογεί χρηστές ελπίδες.
Το Ελσίνκι, η παγωμένη πρωτεύουσα του βορρά, έδωσε το όνομά του σε ένα ιστορικό σταθμό του εθνικού μας βίου. Ένα σταθμό που όχι μόνο μεταβάλλει αποφασιστικά τα ίσαμε τώρα δεδομένα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και τη λύση του κυπριακού, αλλά εγκαινιάζει και τον εκσυγχρονισμό της πολιτικής ζωής των Ελλήνων απαλλάσσοντάς την από την κυρίαρχη παρουσία του ανήθικου παράγοντα του υπολογισμού του πολιτικού κόστους στη λήψη των καίριων αποφάσεων. Στο μέλλον αυτές οι καινούριες πραγματικότητες θα οχυρωθούν και θα παγιωθούν στην Ελλάδα πρώτα, και στην Κύπρο σύντομα.